ภาวะประสบการณ์ใกล้ตาย หรือ Near-Death Experience (NDE) เป็นปรากฏการณ์ที่คนบางคนประสบในช่วงที่ใกล้เสียชีวิตหรืออยู่ในสภาวะที่อาจเรียกได้ว่าหมดสติลึก แต่กลับฟื้นขึ้นมาและสามารถเล่าเรื่องราวของประสบการณ์ที่เกิดขึ้นในช่วงเวลานั้นได้ รายงานที่ได้จากผู้ประสบการณ์ใกล้ตายมักมีหลายลักษณะ เช่น
1. การรู้สึกแยกตัวจากร่างกาย
หลายคนรายงานว่าตนเองมองเห็นร่างกายของตนเองจากภายนอก รู้สึกเสมือนลอยอยู่ข้างบน
2. การเข้าสู่สถานที่สว่าง
ประสบการณ์ของการเห็นแสงสว่างที่อบอุ่นและมีพลังบวก โดยแสงนั้นอาจดึงดูดให้ผู้ประสบการณ์อยากเข้าไปใกล้
3. การเผชิญหน้ากับญาติหรือบุคคลที่เสียชีวิตไปแล้ว
หลายคนรายงานว่าพบกับญาติ เพื่อน หรือคนรู้จักที่จากโลกนี้ไปแล้ว
4. การย้อนมองชีวิต
ผู้ประสบการณ์บางคนระบุว่ารู้สึกเหมือนภาพเหตุการณ์ในชีวิตวิ่งผ่านอย่างรวดเร็ว เหมือนดูภาพยนตร์ที่ย้อนทบทวนเรื่องราวทั้งหมดในชีวิตของตน
5. ความสงบสุข
ความรู้สึกของความสงบสุข ความรัก และความสุขที่ไม่อาจบรรยายได้
แม้ว่าภาวะ NDE จะยังไม่ได้รับการอธิบายอย่างสมบูรณ์จากมุมมองทางวิทยาศาสตร์ แต่มีทฤษฎีที่อธิบายว่าภาวะนี้อาจเกิดจากการทำงานของสมองในช่วงที่มีออกซิเจนลดลง หรือสารเคมีที่ถูกปล่อยออกมาในช่วงที่ใกล้เสียชีวิต บางครั้ง NDE อาจทำให้ผู้ที่ประสบการณ์รู้สึกเปลี่ยนแปลงในด้านทัศนคติต่อชีวิต เกิดความเชื่อมั่นในจิตวิญญาณหรือความตระหนักในมิติที่สูงขึ้น
การย้อนมองชีวิต หรือ Life Review เป็นประสบการณ์ที่ผู้ที่ประสบภาวะใกล้ตาย (NDE) รายงานว่าได้มองเห็นเหตุการณ์ในชีวิตของตนอย่างรวดเร็ว โดยเหตุการณ์เหล่านี้ไม่ใช่แค่การดูภาพผ่านตา แต่เป็นการรู้สึกและสัมผัสความรู้สึกของตัวเองและคนอื่นที่เกี่ยวข้องในช่วงเหตุการณ์เหล่านั้น บางครั้งผู้ประสบการณ์จะรู้สึกว่าตนเองสามารถมองเห็นความเชื่อมโยงและผลกระทบของการกระทำทั้งหมดของตนที่มีต่อผู้อื่น คล้ายกับการเข้าใจถึง “ความเชื่อมโยงของสรรพสิ่ง” ซึ่งมักเป็นแรงผลักดันที่ทำให้พวกเขาเกิดการเปลี่ยนแปลงทัศนคติหรือแนวทางในการดำเนินชีวิตหลังจากกลับมาจากภาวะนี้
มีตัวอย่างการศึกษามากมายที่เกี่ยวกับการย้อนมองชีวิตในภาวะ NDE
ดร.เรย์มอนด์ มูดี้ (Raymond Moody) เป็นผู้บุกเบิกการศึกษาเกี่ยวกับประสบการณ์ใกล้ตาย โดยในหนังสือ Life After Life (1975) เขาได้สัมภาษณ์คนหลายร้อยคนที่ประสบภาวะ NDE และค้นพบว่าหลายคนรายงานว่ามีประสบการณ์ย้อนมองชีวิต ในกรณีนี้ ผู้ที่ประสบการณ์หลายคนรู้สึกเหมือนได้เห็นเหตุการณ์ในชีวิตที่สำคัญทุกเหตุการณ์ปรากฏขึ้นราวกับ “ดูหนัง” และเข้าใจถึงผลกระทบของการกระทำที่มีต่อคนรอบข้าง
ดร.เคนเน็ธ ริง (Kenneth Ring) ศึกษาผู้ที่ประสบ NDE เพื่อหาความเชื่อมโยงของประสบการณ์กับผลลัพธ์หลังประสบการณ์ โดยพบว่าผู้ประสบการณ์ย้อนมองชีวิตมักจะรู้สึกตระหนักในคุณค่าของชีวิตและการเห็นคุณค่าของความสัมพันธ์กับผู้อื่น การศึกษาของเขาพบว่า หลายคนที่ประสบการณ์ดังกล่าวกลับมามีชีวิตที่มีความเห็นอกเห็นใจและตระหนักถึงความเป็นมนุษย์มากขึ้นอย่างลึกซึ้ง
ดร.บรูซ เกรย์สัน (Bruce Greyson) นักวิจัยที่ทำงานด้านจิตเวชศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยเวอร์จิเนีย ศึกษาเกี่ยวกับ NDE มานานหลายปี เขาพบว่าผู้ที่ประสบการย้อนมองชีวิตมักมีการเปลี่ยนแปลงทางด้านทัศนคติ โดยมีแนวโน้มที่จะมองเห็นคุณค่าของชีวิต การแบ่งปัน และการกระทำที่เป็นประโยชน์มากขึ้น นอกจากนี้ การวิจัยของเขายังชี้ว่าผู้ประสบการณ์บางคนมองเหตุการณ์ทั้งหมดจากมุมมองของผู้อื่น ทำให้เกิดความเห็นอกเห็นใจต่อคนรอบข้างมากขึ้น
ศัลยแพทย์ชาวดัตช์ Pim van Lommel ศึกษาผู้ป่วยที่หัวใจหยุดเต้นและฟื้นขึ้นมาพร้อมประสบการณ์ NDE เขาพบว่าประมาณ 20% ของผู้ป่วยที่รอดชีวิตรายงานว่ามีประสบการณ์ NDE โดยบางคนได้เห็นชีวิตของตนย้อนกลับมาอย่างรวดเร็ว (life review) ซึ่งทำให้พวกเขารู้สึกว่าชีวิตมีความหมายและตั้งใจที่จะดำเนินชีวิตที่มีคุณค่ามากขึ้น งานวิจัยของเขามีการตีพิมพ์ในวารสาร The Lancet ซึ่งเป็นวารสารการแพทย์ชั้นนำ และได้รับการยอมรับว่าเป็นหนึ่งในงานวิจัยที่ช่วยยกระดับความเข้าใจในด้าน NDE
การย้อนมองชีวิตที่เกิดขึ้นในภาวะ NDE นับเป็นหนึ่งในประสบการณ์ที่มีผลกระทบต่อจิตใจและทัศนคติของผู้ประสบอย่างลึกซึ้ง และยังคงเป็นหัวข้อที่นักวิทยาศาสตร์และจิตแพทย์ให้ความสนใจเพื่อทำความเข้าใจถึงสาเหตุและผลลัพธ์ของปรากฏการณ์นี้
ข้อสันนิษฐานที่อธิบายการเกิด Life Review ในประสบการณ์ใกล้ตาย (NDE) มีหลายทฤษฎีจากทั้งมุมมองทางวิทยาศาสตร์และเชิงจิตวิญญาณ
ทฤษฎีการทำงานของสมองเมื่อขาดออกซิเจน
หนึ่งในข้อสันนิษฐานทางวิทยาศาสตร์ที่นิยมอธิบายปรากฏการณ์ Life Review คือเมื่อสมองขาดออกซิเจนหรืออยู่ในภาวะวิกฤต การทำงานของสมองในส่วนต่าง ๆ เช่น กลีบสมองส่วนขมับ (temporal lobe) ซึ่งเกี่ยวข้องกับความทรงจำจะถูกกระตุ้นอย่างเข้มข้น ทำให้ผู้ที่อยู่ในภาวะใกล้ตายเห็นภาพความทรงจำในชีวิตผุดขึ้นมาเหมือนการย้อนมองชีวิต
การทำงานของสารเคมีในสมอง
ในช่วงที่สมองเข้าสู่ภาวะวิกฤต สมองอาจปล่อยสารสื่อประสาท เช่น เซโรโทนิน (serotonin) และโดพามีน (dopamine) ออกมามากขึ้น สารเคมีเหล่านี้มีผลต่อการรับรู้และอารมณ์ ส่งผลให้เกิดภาพความทรงจำและอาจทำให้ผู้ที่ประสบ NDE รู้สึกย้อนมองชีวิตผ่านมุมมองที่เป็นบวกหรือเกิดความรู้สึกสงบ
ทฤษฎีการรวมความทรงจำที่ลึกซึ้งในจิตใต้สำนึก
มีข้อสันนิษฐานว่าในช่วงที่ใกล้ตาย จิตใต้สำนึกของคนเราจะปลดปล่อยความทรงจำสำคัญในชีวิตที่สะสมอยู่ภายในออกมาเป็นลำดับ โดยสมองอาจประมวลผลความทรงจำเหล่านี้ให้ปรากฏในลักษณะของการย้อนมองชีวิต เพื่อให้ผู้ที่ประสบประสบการณ์ได้รับความเข้าใจถึงชีวิตของตนเองแบบองค์รวม
ทฤษฎีการเชื่อมโยงกับจิตสำนึกที่สูงขึ้น
จากมุมมองจิตวิญญาณ บางทฤษฎีเชื่อว่าการย้อนมองชีวิตใน NDE เกิดจากการเชื่อมโยงกับ “จิตสำนึกที่สูงขึ้น” (Higher Consciousness) หรือ “จิตสากล” ซึ่งช่วยให้ผู้ที่ประสบ NDE ได้เรียนรู้บทเรียนและเข้าใจการกระทำของตนในชีวิตที่ผ่านมา จิตสำนึกนี้อาจทำให้เขาสามารถมองเห็นความเชื่อมโยงของเหตุการณ์ต่าง ๆ ในชีวิตตนและผลกระทบที่มีต่อคนรอบข้าง
ทฤษฎีการป้องกันตนเองของจิตใจ (Ego Defense Mechanism)
ในมุมมองด้านจิตวิทยา มีข้อสันนิษฐานว่า Life Review เป็นการทำงานของกลไกป้องกันตนเองของจิตใจ (ego defense mechanism) ที่พยายามจัดระเบียบความทรงจำให้ปรากฏออกมาเพื่อทำให้ผู้ที่อยู่ในภาวะใกล้ตายสามารถยอมรับภาวะการสิ้นสุดของชีวิตได้ง่ายขึ้น เป็นการประมวลผลและสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับชีวิตตนเองในช่วงวินาทีสุดท้าย
การเกิด Life Review ในประสบการณ์ใกล้ตาย (NDE) จากมุมมองจิตวิญญาณนั้นเชื่อว่า การย้อนมองชีวิตเกิดจากการเชื่อมโยงกับ จิตสำนึกที่สูงขึ้น หรือ จิตสากล ที่เป็นแหล่งรวมพลังและปัญญาเหนือการรับรู้ปกติของมนุษย์ มุมมองนี้อธิบายว่าในขณะที่ผู้ประสบภาวะใกล้ตายเชื่อมโยงกับจิตสำนึกที่สูงขึ้น พวกเขาจะสามารถเข้าถึงภาพรวมของชีวิตและเข้าใจบทเรียนที่ชีวิตต้องการมอบให้ ซึ่งเป็นการเรียนรู้ที่เกินขอบเขตของการรับรู้ทั่วไป
แนวคิดหลักของมุมมองนี้ คือ จิตสำนึกที่สูงขึ้นทำหน้าที่เสมือน “ครู” ที่ช่วยให้ผู้ประสบการณ์ได้เห็นถึงผลกระทบของการกระทำ ความรู้สึก และเจตนาที่มีต่อผู้อื่น ผ่านการย้อนมองเหตุการณ์สำคัญ ๆ ในชีวิต นอกจากนี้ มุมมองนี้ยังอธิบายว่า การย้อนมองชีวิตเป็นการให้โอกาสผู้ที่อยู่ในภาวะใกล้ตายได้เข้าใจถึงความสัมพันธ์เชื่อมโยงของสรรพสิ่งที่เกิดขึ้น ซึ่งมักส่งผลให้พวกเขาเกิดความรัก ความเห็นอกเห็นใจ และความเข้าใจในความหมายของชีวิตในระดับที่ลึกซึ้งขึ้น
ตัวอย่างการศึกษาและข้อสันนิษฐานเพิ่มเติม ที่สนับสนุนมุมมองนี้ เช่น การวิจัยของดร.บรูซ เกรย์สัน (Bruce Greyson) และ พิม แวน ลอมเมล (Pim van Lommel) ซึ่งพบว่าหลายคนที่ประสบ NDE มีการเปลี่ยนแปลงด้านจิตใจอย่างลึกซึ้งและรู้สึกเชื่อมโยงกับสรรพสิ่งมากขึ้นหลังจากได้เห็นภาพชีวิตผ่านมุมมองของจิตสำนึกที่สูงขึ้น ทั้งนี้ ยังมีความเชื่อว่าผู้ประสบการณ์ได้เชื่อมต่อกับพลังของจักรวาลหรือจิตวิญญาณที่ลึกซึ้ง จึงสามารถเข้าใจถึงบทเรียนและพลังบวกในชีวิตได้ ซึ่งอาจเป็นเหตุให้ผู้ที่ผ่านประสบการณ์ NDE หลายคนมีทัศนคติในการใช้ชีวิตที่เปลี่ยนไปจากเดิม
ตัวอย่างเหตุการณ์ที่สะท้อนถึงการเกิด Life Review จากการเชื่อมโยงกับจิตสำนึกที่สูงขึ้นในประสบการณ์ใกล้ตาย (NDE) มีเรื่องราวของ Anita Moorjani ซึ่งเป็นบุคคลที่เล่าถึงประสบการณ์ใกล้ตายของเธอในหนังสือ Dying to Be Me โดยก่อนที่เธอจะประสบภาวะใกล้ตาย เธอป่วยเป็นมะเร็งระยะสุดท้าย ร่างกายของเธออ่อนแอมากจนแทบไม่สามารถทำอะไรได้ เมื่อเธอเข้าสู่ภาวะ NDE เธอรายงานว่าได้ “หลุด” ออกจากร่างกายของตนและเข้าสู่สถานที่ที่เธออธิบายว่าเป็นสถานที่ของ “ความรักบริสุทธิ์” และ “ความสงบ”
ในช่วงนั้น Anita เล่าว่า เธอได้เห็นชีวิตของตัวเองตั้งแต่วัยเด็กจนถึงวัยผู้ใหญ่ เธอรู้สึกเหมือนได้ย้อนดูเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตแบบองค์รวม โดยไม่ได้มองเห็นเพียงภาพ แต่สัมผัสได้ถึงความรู้สึก ความหวัง ความผิดหวัง และความรู้สึกของคนอื่นที่ได้รับผลกระทบจากการกระทำของเธอ ซึ่งทำให้เธอเข้าใจถึงผลกระทบของการตัดสินใจและความคิดของตัวเองต่อคนรอบข้างอย่างลึกซึ้ง
เธออธิบายว่าความรู้สึกในช่วงนั้นเสมือนว่าเธอกำลังได้รับบทเรียนจาก “จิตสำนึกที่สูงขึ้น” ซึ่งสอนให้เธอเข้าใจว่าชีวิตของเธอเชื่อมโยงกับสรรพสิ่งและคนอื่น ๆ รอบตัว ผ่านการกระทำและความรู้สึกที่เธอได้ปล่อยออกไปในชีวิตประจำวัน หลังจากที่เธอผ่านประสบการณ์ใกล้ตายและฟื้นขึ้นมา เธอพบว่ามะเร็งของเธอได้หายไปอย่างน่าประหลาดใจ และชีวิตเธอเปลี่ยนแปลงไปในทางที่เธอรักตัวเองและมีความเมตตาต่อผู้อื่นมากขึ้น
กรณีนี้แสดงให้เห็นถึงประสบการณ์การย้อนมองชีวิตที่ทำให้ผู้ประสบการณ์ได้รับการเรียนรู้จากจิตสำนึกที่สูงขึ้น ทำให้เธอมีความเข้าใจในชีวิตแบบองค์รวมมากขึ้นและเกิดการเปลี่ยนแปลงทางจิตใจอย่างลึกซึ้ง
มีตัวอย่างอื่น ๆ อีกหลายคนที่เคยประสบ Life Review ในประสบการณ์ใกล้ตาย (NDE) โดยหนึ่งในกรณีที่มีชื่อเสียงคือ ดร. อีเบน อเล็กซานเดอร์ (Dr. Eben Alexander) ศัลยแพทย์ทางประสาทที่ไม่เคยเชื่อในประสบการณ์ใกล้ตายมาก่อน จนกระทั่งเขาเองประสบ NDE ขณะอยู่ในอาการโคม่าจากการติดเชื้อแบคทีเรียในสมอง
ในช่วงที่เขาอยู่ในภาวะโคม่า ดร.อเล็กซานเดอร์เล่าว่า เขาได้เห็น “ภาพชีวิต” ของตัวเองปรากฏขึ้นต่อหน้า โดยเขาได้รู้สึกถึงความเชื่อมโยงกับคนอื่น ๆ ที่มีความหมายในชีวิตของเขา ไม่ว่าจะเป็นครอบครัว คนรัก หรือแม้กระทั่งผู้ป่วยที่เขาเคยรักษา ในช่วง Life Review นี้ เขารู้สึกเหมือนมี “พลังแห่งจิตวิญญาณ” ที่คอยชี้นำให้เข้าใจว่า การกระทำและการตัดสินใจในชีวิตที่ผ่านมามีผลต่อคนรอบข้างอย่างไร
ดร.อเล็กซานเดอร์ยังรายงานว่าเขาได้รับการสอนให้เห็นถึงความสำคัญของความรัก ความเมตตา และการให้อภัย โดยหลังจากเขาฟื้นจากภาวะโคม่า เขาเกิดความเชื่อในจิตวิญญาณและมุมมองต่อชีวิตที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้น กลายเป็นคนที่เข้าใจถึงความเชื่อมโยงระหว่างมนุษย์และพลังงานที่สูงกว่า ทั้งนี้เขาได้เขียนหนังสือ Proof of Heaven เพื่อเล่าเรื่องราวนี้และแบ่งปันประสบการณ์เกี่ยวกับการย้อนมองชีวิตและบทเรียนที่เขาได้รับจากจิตสำนึกที่สูงขึ้น
นอกจากนี้ ยังมีกรณีของ แมรี่ นีล (Dr. Mary C. Neal) ศัลยแพทย์กระดูกและข้อที่เคยประสบ NDE จากอุบัติเหตุทางน้ำ เธอเล่าว่า ขณะที่อยู่ในสภาวะใกล้ตาย เธอได้เห็นชีวิตของตัวเองอย่างละเอียด ได้รู้สึกถึงความรักที่เธอได้รับและได้มอบให้ผู้อื่นในชีวิตที่ผ่านมา ซึ่งเป็นการมองเห็นที่ลึกซึ้งมากกว่าที่เคยรู้สึกในชีวิตปกติ หลังจากฟื้น เธอพบว่าตนเองเปลี่ยนไปในเรื่องการมองเห็นคุณค่าของชีวิตและความสำคัญของความสัมพันธ์กับผู้อื่น
Life Review ในภาวะใกล้ตาย (NDE) คือ การที่ผู้ประสบการณ์ได้เห็นภาพชีวิตของตนเองและรับรู้ถึงผลกระทบที่การกระทำของตนมีต่อผู้อื่น ผู้ที่ผ่านประสบการณ์นี้ เช่น Anita Moorjani ดร.อีเบน อเล็กซานเดอร์ และ ดร.แมรี่ นีล ต่างได้รับการเปลี่ยนแปลงด้านทัศนคติ โดยเกิดความเข้าใจถึงความสำคัญของความรัก ความเมตตา และความสัมพันธ์ในชีวิต
เขียนที่
สมิทธิ อินทร์พิทักษ์
29 ตุลาคม 2567
บางขุนเทียน
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น